بیماری های عضلانی اسکلتی یکی از عمده ترین مشکلات سلامتی در دنیا است؛ بر اساس شیوع و بار ناشی از آن، در این گروه از بیماری ها، بیماری پوکی استخوان، کمردرد، استئوآرتروز و بیماری های دیسترفی عضلانی بیشتر مطرح است.  

به گزارش روابط عمومی معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شیراز، ایران در شیوع شکایت های روماتیسمی بالاترین رقم در منطقه آسیا را داشته و حدود 70 درصد زنان و 50 درصد مردان بالای 50 سال نیز به نوعی دچار استئوپروز یا استئوپنی هستند.  

در سال های گذشته، مداخله در هر سه سطح پیشگیری(اول، دوم و سوم) از بیماری های غیرواگیر، جزو اولویت های نظام سلامت قرار گرفته است.

در همین راستا کاهش شیوع پوکی استخوان، کمردرد و آرتروز در جمعیت به میزان دست کم 10 درصد سال پایه تا پایان برنامه، یکی از وظایف مرتبط با حوزه مدیریت بیماری های غیر واگیر معاونت بهداشت دانشگاه است.

به همین دلیل لزوم برنامه ریزی در خصوص مدیریت بیماری های عضلانی اسکلتی از سال 1390 به عنوان یکی از اولویت های برنامه ریزی مدیریت بیماری های غیرواگیر تعیین شده است؛ هم اکنون مدیریت بیماری های عضلانی اسکلتی با سه گروه بیماری هدف شامل «پوکی استخوان و اختلالات متابولیک وابسته»، «کمردرد و آرتروز» و «دیستروفی های عضلانی» شروع شده است که برنامه مدیریت بیماری پوکی استخوان و اختلالات متابولیک وابسته، در مرحله اجرای آزمایشی و نهایی سازی طرح «پیشگیری و درمان بیماری پوکی استخوان» است و سایر گروه های بیماری های هدف در مرحله مطالعه و جمع آوری داده ها هستند.

افزایش جمعیت سالمندان در دنیا از یک سو و تغییر الگوهای زندگی و شهرنشینی از سوی دیگر باعث سیر صعودی در شیوع پوکی استخوان در بسیاری از کشورهای جهان شده است.

در مطالعه ای بر روی جمعیتی بالغ بر دو هزار و 400 نفر از زنان و مردان بالای 60 سال در شهر بوشهر، شیوع استئوپروز 41 و نیم درصد(در مردان 24 و 6 دهم درصد و در زنان 62 و هفت دهم درصد) گزارش شده که نشانگر شیوع بالای این بیماری در کشور است.

شیوع عوامل خطر شناخته شده استئوپروز نیز در کشور زیاد است و حدود 58 میلیون نفر در ایران مبتلا به کمبود کلسیم هستند.  

بر اساس مطالعه متاآنالیز انجام شده، 56 درصد از جمعیت کشور( 64 درصد از زنان و 44 درصد از مردان) مبتلا به کمبود ویتامین D هستند؛ شیوع کمبود ویتامین D در گروه سنی زیر 20 سال معادل 56 و چهار دهم درصد است؛ این در حالی است که 72 و چهار دهم درصد از گروه سنی 20 تا 50 سال نیز مبتلا به کمبود ویتامین D بوده و شیوع این کمبود در گروه سنی بالای 50 سال معادل 59 و هشت دهم درصد است.

از برنامه های در حال اجرا در سطح دانشگاه های علوم پزشکی در خصوص برنامه پیشگیری از پوکی استخوان می توان به موارد زیر اشاره کرد:

-          راه اندازی درمانگاه های پیشگیری از شکستگی ثانویه در دانشگاه های علوم پزشکی ایران، گلستان، مازندران و کاشان

-          اجرای پیمایش IMOS (پیمایش بررسی وضعیت استئوپروز در ایران) در 13 دانشگاه با پوشش هشت استان و شامل دانشگاه های: تهران، شهید بهشتی، ایران، بجنورد، اسفراین، کرمانشاه، آذربایجان غربی، خوی، مازندران، بابل، شیراز، فسا، جهرم، لارستان، گراش، اهواز، دزفول، آبادان، بهبهان، شوشتر، اصفهان و کاشان برای تعیین وضعیت اپیدمیولوژیک بیماری در ایران

-          برگزاری پویش پوکی استخوان همزمان با بزرگداشت روز جهانی استئوپروز و با پوشش کل کشور از سوی تمام دانشگاه ها، با هدف ارتقای سطح آگاهی عموم

-          اجرای آزمایشی برنامه کنترل پوکی استخوان و پیشگیری از شکستگی ناشی از آن در دانشگاه های همدان، اراک، کاشان و قزوین با هدف ارایه خدمات غربالگری و کنترل بیماری در سطح یک

-          راه اندازی کلینیک های FLS پیشگیری از شکستگی ثانویه در بیماران مبتلا به شکستگی استئوپروتیک در دانشگاه ها با هدف ارایه خدمات پیشگیری از شکستگی مجدد در بیماران

-          کلینیک FLS بیمارستان شهید چمران شیراز نیز برای خدمات موردنظر در حال راه اندازی است که شناسایی افراد دچار شکستگی ناشی از پوکی استخوان در میان مراجعان و پیگیری، مراقبت و درمان آنان با هدف پیشگیری از شکستگی ثانویه از اهم خدمات این کلینیک است.

-          بررسی و نوسازی وضعیت زیرساخت های موردنیاز برنامه نظیر دستگاه های دانسیتومتری

دکتر «فریبا مرادی» مدیر گروه پیشگیری و مبارزه با بیماری های غیرواگیر معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شیراز