آسم یک مسئله بهداشتی برای تمامی جوامع اعم از توسعه یافته و در حال توسعه به شمار می رود. بر طبق آمار سازمان بهداشت جهانی بیش از 300 میلیون نفر در سراسر دنیا از بیماری آسم رنج می برند. همچنین، سالانه حدود 300 هزار نفر به علت این بیماری جان خود را از دست می دهند و در صورت اقدام نابهنگام، طی 10 سال آینده این میزان حدود 20 درصد افزایش می یابد.

 

تعریف آسم

آسم واژه ای یونانی و بیانگر بیماری است که در آن علایم مکرر سرفه، تنگی نفس همراه با خس خس سینه و احساس خفقان وجود دارد. آسم بیماری التهابی مزمن و غیر واگیر ریه است. مزمن به این معنا که بیماری همیشه وجود دارد، حتی زمانی که بیمار احساس ناخوشی ندارد. این بیماری تحت تاثیر عوامل ژنتیکی و محیطی بروز
می کند.

چگونه آسم ایجاد می شود؟

می دانیم که ریه محل تبادل اکسیژن و دی اکسید کربن است. در صورت برخورد فرد با یک عامل آغازگر، عضلات دیواره نایژه ها منقبض می شود تا مانع رسیدن عامل خطر محیطی به ریه ها شود. در ضمن غشای درونی نایژه ها شروع به ترشح مخاط کرده و عامل را به دام می اندازد و در نتیجه سرفه رخ می دهد تا عامل خارجی را به بیرون براند. این روند در همه افراد سالم اتفاق می افتد، اما در فرد مبتلا به آسم، سلول های التهابی پس از برخورد با عامل محرک واسطه های شیمیایی ترشح می کند که منجر به انقباض دیواره نایژه ها و سرفه می شود. در ادامه سلول های التهابی بیشتری به این ناحیه گسیل و دوباره واسطه های شیمیایی بیشتری ترشح می شود. به همین ترتیب این چرخه معیوب شدت می یابد و باعث کندی سرعت و جریان بازدم و احساس خفقان و تنگی نفس می شود.

علت های ابتلا به آسم

 علت دقیق و اصلی آسم هنوز نامشخص است، اما آنچه تاکنون روشن شده، نشان می دهد که آسم محصولی از ترکیب عوامل محیطی، سبک زندگی و خصوصیات زیستی و ذاتی فرد (ژنتیک)
است.

اگر افراد خانواده سابقه انواع آلرژی ها (اگزما، آلرژی بینی، آلرژی غذایی و آسم) را داشته باشند، احتمال بروز آسم در سایر افراد آن خانواده بیشتر می شود. همچنین تماس با عواملی چون دود سیگار، عوامل عفونی ویروسی و بعضی مواد حساسیت زا ممکن است سبب افزایش احتمال ابتلا به آسم شود. برخی افراد نظیر کارگران نانوایی، چوب بری و رنگسازی به دلیل تماس های شغلی ممکن است دچار آسم شوند.

سبک زندگی شهری از نظر زندگی آپارتمانی، نبود تحرک، غذاهای آماده (Fast Food) و آلودگی هوا به علت دود سیگار و آلودگی شهر به علت دود خودروها عوامل شیوع بیشتر آسم است. همچنین ممکن است بیماری آسم در افراد بدون سابقه آلرژی نیز رخ دهد. تاثیر مخرب عوامل محیطی در سال های اول زندگی مانند عفونت های شدید و یا آلودگی محیط زندگی، تاثیر بدی روی رشد و تمایز راه های هوایی دارد و ابتلا به آسم گسترش
می یابد. در مواجهه با عوامل محرک، علایم بیماری بدتر می شود و منجر به آسم پایدار و افزایش خطر حملات حاد می شود.

عوامل خطر برای بروز یا شدت آسم چیست؟

از بین عواملی که سبب بروز یا بدتر شدن علایم آسم می شود، موارد شایع عبارتند از:

1-     مواد حساسیت زا

-          حیوانات (پر، مو یا پوست)

-          هیره (مایت) موجود در گرد و خاک خانه ها

-          انواع سوسک ها و حشرات

-          کپک ها و قارچ ها

2- مواد محرک

-                      در معرض قرار گرفتن با دود سیگار و سایر مواد دخانی مانند قلیان، پیپ از دوران بارداری تا پس از تولد و در طی زندگی

-                      دود آتش، اسپند و هر گونه ماده سوختنی

-                      آلودگی هوا در اثر ازن، دی اکسید گوگرد، ذرات معلق، سموم قارچی

-                      تماس با بخارات ناشی از آشپزی مانند اکسید نیتروژن

-                      تغییرات آب و هوایی بخصوص هوای سرد و خشک

-                      رطوبت زیاد و یا استفاده از بخور طولانی مدت که باعث افزایش قارچ و کپ در محیط می شود

-                      بوهای تند نظیر بوی عطر، ادکلن، شوینده ها

-                      گرد و غبار

-                      تغییرات هیجانی شدید مانند گریه کردن، خندیدن شدید و استرس

3-عفونت های ویروسی مثل سرما خوردگی، آنفلوانزا و موارد مشابه

4-ورزش و فعالیت فیزیکی

5-عوامل دیگر

-                      داروهایی مانند آسپرین و برخی مسکن ها

-                      مواد افزودنی در غذاها و آلرژی های غذایی به ویژه در کودکان

-                      کم تحرکی و چاقی

-                      افسردگی و اضطراب پدر و مادر قبل و طی بارداری

-                      زایمان به روش سزارین

-                      وزن پایین موقع تولد و نیز سن کم مادر

-                      کمبود ویتامین D

-                      نداشتن تغذیه با شیر مادر

-                      کلر استفاده شده در آب استخرها

-                      آلاینده های شیمیایی: شوینده ها حشره کش ها و بوی رنگ/ا.کشاورزی

دکتر «زهرا خسروی زادگان»، کارشناس پیشگیری و کنترل بیماری های غیرواگیر معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شیراز