اصطلاح تاب آوری در مورد افرادی به کار برده می‏شود که در برابر فشار روانی مقاوم بوده و کمتر مستعد بیماری هستند.

 

افرادی که دارای این ویژگی هستند، اغلب بر زندگی خود کنترل بیشتری احساس می‏ کنند، نسبت به آنچه انجام می‏ دهند، تعلق خاطر بیشتری دارند و در قبال عقاید و تغییرات جدید پذیرا هستند.

تاب‏آوری در مورد کسانی به کار می‏رود که در معرض خطر قرار می‏گیرند، اما دچار اختلالات روانی نمی‏ شوند و زندگی‏شان چندان مختل نمی‏ شود و اگر هم بشود، به سرعت به شرایط متعادل پیشین بازمی‏ گردند.

افراد می توانند در شرایط دشوار و با وجود عوامل خطر از ظرفیت‏ های موجود خود در دستیابی به موقعیت و رشد زندگی فردی استفاده کنند و از این چالش ‏ها و آزمون‏ ها به عنوان فرصتی برای توانمند کردن خود بهره گیرند و از آن سربلند بیرون آیند.

ویژگی های افراد تاب آور:

   § آگاهانه و هوشیار عمل می‏کنند

افراد تاب‏آور، نسبت به موقعیت، آگاه و هوشیارند، احساسات و هیجان‏های خود را می‏شناسند، بنابراین از علت این احساسات نیز باخبرند و هیجان‏های خود را به شیوه سالم مدیریت می‏کنند؛ از سوی دیگر احساسات و رفتارهای اطرافیانشان را نیز درک می‏کنند و در نتیجه بر خود، محیط و اطرافیانشان تأثیر مثبتی می‏گذارند.

   § می‏پذیرند که موانع، بخشی از زندگی هر انسان است

این افراد می‏ دانند زندگی پر از چالش است. آنها می‏دانند که ما می‏ توانیم از بسیاری مشکلات اجتناب کنیم یا در برابر آنها منعطف باشیم و اشتیاق خود را برای سازگار شدن با تغییرات حفظ کنیم.

   § دارای منبع درونی هستند

افراد تاب‏آور خود را مسوول شرایط خویش می‏ دانند و برای هر مشکل، شکست و مساله، منابع بیرونی را سرزنش نمی‏ کنند، آن‏ها سهم خود را در امور زندگی، همراه با مسوولیت پذیرفته ‏اند و بر این باورند که هر عملی که انجام می‏ دهند، بر زندگی‏شان بازتابی دارد.

البته واضح است که برخی عوامل نظیر بلایای طبیعی از کنترل خارج است. این افراد، همراه با تشخیص علت مسایل، قادرند با پیدا کردن راه‏حل مؤثر بر موقعیت و آینده خود، تأثیر مثبت بگذارند.

§ از مهارت‏ های حل مساله برخوردارند

وقتی بحران پدیدار می‏ شود، افراد تاب‏آور قادرند با استفاده از فنون حل مساله، به راه‏حل‏های امن و مطمئن برسند، در حالی که دیگر افراد در این موقعیت‏ های سخت، دچار استرس زیاد می‏شوند و نمی ‏توانند راه ‏حل مناسب و مفیدی انتخاب کنند.

   § ارتباطات محکم اجتماعی دارند

افراد تاب‏آور شبکه حمایتی و عاطفی محکمی دارند، چنین ارتباطاتی به آنان کمک می‏کند درباره‏ نگرانی‏ ها و چالش ‏های خود با اطرافیان صحبت کنند، از مشورت، همدلی و همراهی آن‏ها بهره‏ مند شوند، راه‏ حل ‏های جدید را کشف کنند و در مجموع، از لحاظ روانی احساس قدرت و آرامش کنند.

   § خود را فردی قربانی، ارزیابی نمی‏کنند

افراد تاب‏آور خود را قربانی و ناتوان تصور نمی‏ کنند. وقتی با یک بحران دست به گریبانند، همواره خود را فردی نجات یافته تصور می‏ کنند و معتقدند که می‏ توانند بر شرایط فائق آیند.

   § قادرند متناسب با موقعیت از افراد متخصص، درخواست کمک کنند

افراد تاب‏آور هر زمان که ضرورت ایجاب کند، از منابع حمایتی تخصصی شامل روانشناسان و مشاوران متخصص، کتاب‏ های خودیاری، مطالعه زندگینامه ‏های افراد مهم و دیگر نتایج، شامل دوستان، افراد خانواده، همسایه‏ ها و مانند آن حمایت طلبی کرده و در صورت نیاز برای دریافت خدمات روانشناختی رایگان به مراکز خدمات جامع سلامت مراجعه می کنند.

چگونه تاب‏ آور شویم؟

     · افراد تاب‏آور شیوه استدلال و نگرش متفاوتی در مواجهه با شرایط ناگوار اتخاذ می‏ کنند. به جای فاجعه ساختن از مشکل و گرفتار شدن در تبعات آن به خود و توانایی‏ هایش توجه بیشتری می‏ کنند. چنین فردی ممکن است یک موقعیت پرمخاطره را یک فرصت در نظر بگیرد نه یک تهدید و در دشواری‏ها به جای اضطراب و شکست، موفقیت را تجربه کند، بنابراین تاب‏آوری موجب سازگاری مناسب در مواجهه با مشکلات می‏ شود و این چیزی بیش از اجتناب ساده از پیامدهای منفی است.

    · ذهنشان را طوری برنامه ‏ریزی می‏کنند که بعد از هر موقعیت استرس ‏آوری به دنبال رشد خودشان هستند و مثل خیلی از افراد تسلیم آسیب‏ های روانی نمی‏ شوند.

      · هنگامی که با مشکلی مواجه می شوند، راجع به این مشکلات با دیگران صحبت می کنند و برای مشکل خود چاره جویی می کنند، همچنین به خاطر تخلیه هیجانی که اتفاق می افتد، از لحاظ روانی احساس قدرت و آرامش می کنند.

      · خود را فردی قربانی ارزیابی نمی کنند و وقتی با یک بحران روبرو می شوند، همواره خود را فردی نجات یافته تصور می کنند و معتقدند می توانند بر شرایط پیروز شوند.

      · مشکلات را حل می کنند، نه اینکه از آن فرار کنند.

      · عزت نفس خود را بالا می برند.

      · ارتباطات خود را توسعه می دهند، داشتن روابط عاطفی و اجتماعی محکم عامل بسیار مهمی در سلامت انسان و تاب آوری به شمار می رود.

      · نسبت به تغییرات انعطاف پذیر هستند.

«مهین انصاری فرد»؛ کارشناس سلامت روان معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شیراز