ید، یکی از عناصر ضروری برای ساخت هورمون های تیروئیدی (تری یدو تیرونین و تیروکسین) است که نقش مهمی در تکامل جسمی و شناختی افراد ایفا می کند. کمبود ید یک معضل قدیمی بشر و یکی از شایع ترین علت های قابل پیشگیری آسیب مغزی، در دنیای امروزی است.

میزان ید موجود در مواد غذایی اغلب کم است؛ به طور مثال میزان ید در میوه ها و سبزی ها بسیار پایین است، همچنین میزان ید موجود در آنها نیز بسته به محل، فصل و روش پخت فرق می کند. اما بیشترین میزان ید در ماهی و به میزان کمتر در شیر، تخم مرغ و گوشت وجود دارد. میزان ید آب آشامیدنی نیز نمی تواند تأمین کننده ید مورد نیاز روزانه بدن باشد. البته این نکته مهم را در نظر داشته باشید که در مناطقی که میزان ید در آب و خاک کم است، محصولات غذایی حیوانی و گیاهی نیز ید کافی ندارد.

کمبود ید در دراز مدت می تواند باعث کاهش عملکرد تیروئید و در نهایت «اختلالات ناشی از کمبود ید» شود. این اختلالات، مجموعه ای از نقص ها و اختلالات رشدی و مغزی است که به دلیل نقش گسترده هورمون های تیروئیدی در بدن در دوره های مختلف زندگی، منجر به عوارض متفاوتی می شود؛ از طرفی به دلیل میزان ید پایین موجود در مواد غذایی، در مقایسه با میزان ید موردنیاز روزانه بدن، باید از نمک یددار تصفیه شده در پخت غذا استفاده شود. مزیت ید دار کردن نمک، آن است که صرف نظر از وضعیت اقتصادی و اجتماعی، برای تمام اقشار جامعه و در تمام فصول سال، به طور تقریبی به یک نسبت مورد استفاده قرار می گیرد.

بنابراین وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ایران ظرف 20 سال گذشته برای کاهش شیوع گواتر و «اختلالات ناشی از کمبود ید»، سیاست افزودن ید به نمک های خوراکی را در پیش گرفته و در حال حاضر تمامی کارخانه های تولید کننده، موظف هستند ید را به میزان توصیه شده وزارت بهداشت، به نمک های خوراکی اضافه کنند؛ زیرا استفاده از نمک یددار تصفیه شده تنها راه رساندن ید به بدن برای انجام اعمال حیاتی وابسته به این ریز مغذی است.

نرسیدن ید کافی به بدن با عوارض متعددی همچون گواتر، ناهنجاری های مادرزادی، افزایش موارد سقط و مرده زایی، هیپوتیروئیدی مادرزادی، کر و لالی مادرزادی و کاهش بهره هوشی همراه است؛ بنابراین وزارت بهداشت بر مصرف نمک یددار تصفیه شده که می تواند ید موردنیاز بدن را تأمین کند، تأکید دارد. جوشاندن، پختن و کنسرو کردن غذاهایی که حاوی نمک ید دار است، موجب از بین رفتن ید به مقدار کم (کمتر از 10 درصد) می شود.

توصیه می شود برای حفظ و تأمین سلامتی غده تیروئید، نمک مصرفی خانوار تنها از نوع تصفیه شده ید دار انتخاب شود؛ البته این نکته مهم را در نظر داشته باشیم که زیاده‌ روی در مصرف هر نوع نمک، منجر به افزایش فشارخون و بروز بیماری ‌های قلبی می شود. مقدار مجاز مصرف روزانه نمک، برای افراد سالم، حداکثر پنج گرم در روز است.

«مریم مهارت»، رئیس گروه بهبود تغذیه جامعه معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شیراز