اختلال خواب چیست و چگونه رخ می دهد؟
خواب بخشی از زندگی عادی است که همه ی افراد به آن نیاز دارند.
در واقع ممکن است در طول زندگی خود، چندین بار در به خواب رفتن دچار مشکل شوند. این مشکل (بی خوابی) اغلب موقتی است و بیشتر هنگام ناراحتی و یا هیجان روی می دهد و پس از چند روز که اوضاع به حال عادی بازگشت، حل می شود.
اما در صورت ادامه دار شدن مشکل خواب، عوارض بسیاری به همراه دارد.
اختلال خواب چیست؟
عدم توانایی ارادی در کنترل محیط فیزیکی و کاهش یا فقدان سطح هوشیاری، تعلیق نسبی ادراکات حسی و غیرفعال شدن بیشتر عضلات ارادی در زمان استراحت، به طوری که فعالیت بدن و ذهن تغییر کرده و توهم های بینایی جایگزین تصاویر واضح واقعی شوند.
مراحل خواب:
خواب دارای 2 نوع اصلی است:
- خواب «REM» حرکت سریع چشم که خواب فعال یا خواب متناقض نیز خوانده می‌شود.
- خواب«NREM» حرکات غیرسریع چشم خواب آرام نیز خوانده می‌شود.
در خلال نخستین مراحل خواب، فرد هنوز به طور نسبی بیدار و هوشیار است. در این مرحله فرد به طور کامل به خواب نرفته، ممکن است احساس عجیب و واضحی را تجربه کند که توهمات پیش خواب نامیده می‌شود.
مثال‌های متداول و شایع این پدیده عبارتند از احساس افتادن (پرت شدن) یا شنیدن این که کسی نام شما را صدا می‌کند.
نخستین قسمت خواب «non-REM» است و خواب دیدن در این مرحله، بسیار کم اتفاق می افتد و اگر هم خواب دیده شود، فراموش می‌شود.
خواب non-REM شامل 4 مرحله می‌شود:
مرحله اول:
شروع چرخه خواب به طور نسبی سبک و خفیف است. مرحله یک را می‌توان به صورت دوره‌گذار بین خواب و بیداری در نظر گرفت. در این مرحله از خواب، تنها مدت زمانی کوتاه در حدود ۵ تا ۱۰ دقیقه طول می‌کشد و اگر در این مرحله کسی را از خواب بیدار کنید، احتمالاً به شما خواهد گفت که خواب نبوده‌است.
مرحله دوم:
دومین مرحله خواب حدود ۲۰ دقیقه طول می‌کشد. در این مرحله دمای بدن شروع به کاهش و ضربان قلب شروع به کند شدن می‌کند و این مرحله، یک مرحله ناهشیار است که فرد به راحتی بیدار می‌شود.
مراحل سوم و چهارم:
این مراحل عمیق‌ترین مراحل خواب NREM هستند و پس از این مراحل قسمت دوم خواب یعنی خواب REM آغاز می‌شود. امواج مغزی عمیق و کند می شود و این مراحل دوره‌گذار بین خواب سبک و خواب بسیار عمیق هستند. در انتهای این مرحله انقباض اغلب عضلات از بین می‌رود و هوشیاری به نازل‌ترین سطح خود می‌رسد.
خواب REM در بزرگسالان حدود ۲۰ تا ۲۵ درصد از کل خواب را تشکیل می‌دهد(حدود ۹۰ تا ۱۲۰ دقیقه در خواب شب) که در سنین مختلف متفاوت است.
ضربان قلب و تنفس در این مرحله خواب نامنظم است؛ پس از خاتمه خواب REMبدن معمولاً به مرحله ۲ خواب باز می‌گردد. در طول شب، خواب انسان تقریباً ۴ یا ۵ بار بین این مراحل می‌چرخد.
ما به طور میانگین ۹۰ دقیقه پس از به خواب رفتن وارد مرحله ۵ یا خواب REM می‌شویم. نخستین چرخه خواب REM ممکن است تنها زمان کوتاهی به طول می انجامد، اما هر چرخه از چرخه قبل طولانی‌تر می‌شود، به نحوی که خواب REM می‌تواند تا نزدیک به یک ساعت پایدار بماند.
میزان نیاز افراد به خواب
میزان نیازمندی افراد نسبت به یکدیگر متفاوت است، اما به طور متوسط میزان خواب در سنین مختلف به شرح زیر است:
- نوزادان روزانه نزدیک به هفده ساعت می خوابند.
- کودکان بزرگتر تنها 9 تا 10 ساعت خواب شبانه نیاز دارند.
- اغلب افراد بالغ نیازمند هفت تا هشت ساعت خواب شبانه هستند.
«لیلا قربانی»، کارشناس سلامت روان معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شیراز