آمارهای موجود نشان می دهد که سن مصرف دخانیات و قلیان در کشور به سنین نوجوانی کاهش یافته و «دسترسی به قلیان» از مهم‌ترین دلایل مصرف آن در این گروه سنی است.

 

این دسترسی اغلب از سه طریق خانواده، دوستان و آشنایان و سپس قهوه خانه‌ها اتفاق می‌افتد. خانواده، نخستین و اصلی ترین زمینه ای است که به آشنایی و گرایش افراد با قلیان منجر می‌شود.

باید بدانیم تنباکوی قلیان حاوی سموم زیادی از جمله مونوکسیدکربن، فلزات سنگین و مواد شیمیایی ایجادکننده سرطان است که حتی پس از عبور از آب نیز وجود دارد. این سموم باعث بروز بیماری های ریوی، سرطان، بیماری های قلبی و سایر بیماری ها می شود.

میزان نیکوتین موجود در قلیان به میزان قابل توجهی بالاتر از سیگار است. به طوری که هر وعده مصرف تنباکوی بدون طعم قلیان معادل نیکوتین موجود در 70 نخ سیگار است.

دود دریافتی در هر وعده یک ساعته استفاده از قلیان، 100 تا 200 برابر بیشتر از مصرف یک نخ سیگار است.

همچنین زغال و خاکستر زغال که برای داغ کردن تنباکو در قلیان استفاده می شود، سمومی تولید می کند که حاوی مقادیر زیادی مونوکسید کربن، فلزات و مواد شیمیایی مولد سرطان است.

استفاده از قلیان با برونشیت مزمن و بیماری های تنفسی مرتبط است. همچنین باعث انتقال ویروس های هپاتیت و تبخال می شود و نیز در انتقال حدود 17 درصد موارد بیماری سل نقش دارد.

حدود 4000 ماده شیمیایی در دود تنباکو وجود دارد و مشخص شده است که بیش از 40 نوع از این مواد، سرطان زا است.

تنباکو حاوی نیکوتین است، دارویی بسیار اعتیادآور که به صورت تقریبی مستقیم هنگام کشیدن سیگار و قلیان به مغز می رسد.

«قطران» چیست؟

هنگام استفاده از قلیان، یک ماده قهوه ای چسبنده با نام «قطران» ایجاد می شود که می تواند به قسمت های مختلف بدن از جمله دندان ها و ریه ها بچسبد.

هنگام کشیدن قلیان گاز مونوکسیدکربن ایجاد می شود. مونوکسیدکربن همان گاز سمی است که در دود اگزوز خودرو وجود دارد.

استفاده از قلیان، به عنوان روشی متداول برای گذراندن وقت برای معاشرت با دوستان، در حال تبدیل شدن به بخشی از روند جدید زندگی در بسیاری از کشورها شده است.

قلیان به عنوان مد و نشانه امروزی بودن تبلیغ می شود. در برخی موارد هم برعکس عمل می شود و قلیان به عنوان یک فعالیت سنتی به تصویر کشیده می شود تا باعث احساس هویت و دلبستگی به میراث فرهنگی در جامعه شود.

از سویی دیگر تنوع تنباکوی قلیان در طعم های شیرین مانند سیب، توت فرنگی، انگور، گیلاس، نعناع و کاپوچینو مورد توجه جوانان قرار می گیرد.

دود حاصل از تنباکوی قلیان حاوی مقادیر زیادی از مواد سمی شناخته شده برای ایجاد بیماری ها از جمله سرطان است و دست کم برخی از این مواد سمی از سوی مصرف کنندگان قلیان جذب می شود. بنابراین این مواد سمی در هوای تنفسی، خون و ادرار آنها وجود دارد. استفاده از قلیان با سرطان های دهان، مری و ریه، و گاه با سرطان های معده و مثانه ارتباط دارد.

همچنین شواهد جدی به نفع ارتباط استفاده از قلیان با بیماری های تنفسی، بیماری های قلبی عروقی، بیماری دهان و دندان، وزن کم هنگام تولد، التهاب مزمن بینی، ناباروری مردان، بیماری ریفلاکس معده مری و مشکلات سلامت روان وجود دارد.

مصرف دخانیات از جمله تنباکوی قلیان، می تواند باعث پیری زودرس شود. دخانیات به پوست آسیب می رساند و خاصیت انعطاف پذیری و استحکام آن را کاهش می دهد. در نتیجه، پوست با سرعت بیشتری دچار چین و چروک می شود. دخانیات همچنین گردش خون پوست را ضعیف می کند و احتمال آکنه و سایر عفونت های پوستی را افزایش می دهد. در بانوان نیز مصرف دخانیات باعث افزایش هورمون مردانه تستسترون می شود که با افزایش موی زاید همراه است.

مهندس «محمداسماعیل نجفی»، کارشناس سلامت محیط معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شیراز