با گسترش دانش سلامت و تقویت ساختار نظام سلامت در ایران، دست اندرکاران این حوزه اکنون بیش از همیشه به اهمیت و کارآمدی رشد آگاهی عمومی پیرامون مسایل مرتبط با سلامت، در ارتقای سلامت عمومی جامعه آگاهند.

این آگاهی در مجموعه وزارت بهداشت به اتکای ایجاد یک واحد سازمانی در مجموعه معاونت بهداشت با محوریت آموزش و ارتقای سلامت، ساختار تعریف شده ای یافت و اکنون با گسترش بسترهای تعامل اجتماعی و افزایش امکانات برقراری ارتباط با اعضای جامعه، این حوزه اهمیتی مضاعف یافته است.

در مجموعه دانشگاه علوم پزشکی شیراز، گروه آموزش و ارتقای سلامت از ابتدای تشکیل معاونت بهداشت عضوی از این مجموعه بوده و اکنون به عنوان یکی از پویاترین واحدهای این مجموعه، کوشیده تا با بهره گیری از ابزارهای ارتباطی، نقشی موثر در افزایش دانش سلامت مردم فارس و پیشگیری از ابتلا به بیماری ها ایفا کند.

در پنجمین شماره از مصاحبه های خبری «با وب دا»، مهندس «بهنام لشگرآرا»، رئیس گروه آموزش و ارتقای سلامت ما را با برنامه ها و خدمات این عضو از خانواده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی شیراز آشنا می کند.

او که دانش آموخته مقطع کارشناسی ارشد رشته آموزش بهداشت از دانشگاه علوم پزشکی تهران است، از سال 1397، عهده دار مسوولیت این واحد از مجموعه معاونت بهداشت شده تا در ادامه تلاش های مدیران پیشین خود، هدف ارزشمند آموزش سلامت در جامعه، به نحوی کارآمد نهادینه شود.

گروه آموزش و ارتقای سلامت اکنون با سه نیروی ستادی و 33 زیرمجموعه در شبکه های بهداشت و درمان استان، مجری پویش های ملی سلامت و بخشی از بسته های خدمتی طرح تحول نظام سلامت است و در سال های اخیر با بهره گیری از دانش های نوین ارتباطی، توانسته بیش از گذشته دانش سلامت را برای خانواده های فارس به ارمغان بیاورد.

گسترش رسانه های مجازی و افزایش کاربران این رسانه ها در جامعه موجب شده تا اکنون دست اندرکاران نظام سلامت و به ویژه در حوزه آموزش سلامت، با چالش جدی نسبت به انتشار برخی مطالب مغایر با سلامت مردم، مواجه باشند و این امر دشواری های فعالیت در این حوزه را بیش از همیشه متذکر می شود.

 

در این شماره از «با وب دا»، مهندس لشگرآرا ما را با مسوولیت ها و چالش های حوزه آموزش سلامت بیشتر آشنا می کند.

لطفا گروه آموزش و ارتقای سلامت دانشگاه را به خوانندگان پایگاه خبری وب دا معرفی کنید:

با توجه به گسترش روزافزون دیدگاه های سلامت محور در جوامع که بر ضرورت ارتقای دانش و آگاهی عمومی برای پیشگیری از ابتلا به بیماری ها و کاهش هزینه های درمان تمرکز دارد، مجموعه وزارت بهداشت نیز مسوولیت آموزش در حیطه های مرتبط با سلامت عمومی را با تاکید بر امور پیشگیرانه، به این گروه محول ساخته تا شاهد توسعه امر خودمراقبتی در جامعه باشیم.

این ایده محوری هم اکنون به طور کلی در قالب بسته های خدمتی طرح تحول نظام سلامت، پویش های ملی سلامت محور و برنامه های مرتبط با افزایش سواد سلامت عموم جامعه، در حال انجام است.

به طور کلی خودمراقبتی فعالیتی آگاهانه و هدفدار است که به یک فرد کمک می کند تا بر اساس منابع و اطلاعات علمی، برای اعتلای سلامت خود اقدام کند.

برنامه ملی خود‌مراقبتی به عنوان‌ پنجمین برنامه ملی تحول نظام سلامت در حوزه بهداشت می باشد که در سال 1394 به دانشگاه های علوم پزشکی کشور ابلاغ شد. این برنامه بر افزایش آگاهی، مسوولیت پذیری، توانمندی و مشارکت ساختارمند و فعالانه فرد، خانواده و جامعه در تامین، حفظ و ارتقای سلامت تاکید می کند. در این برنامه موضوع خودمراقبتی در ابعاد مختلف فردی، خانوادگی، سازمانی، اجتماعی، دانش آموزی، و گروه های جوانان و گروه های خودیار مورد توجه قرار گرفته است.

در مورد هرکدام از این بسته ها، چه اقداماتی در حال انجام است؟

در برنامه خودمراقبتی فردی که با تربیت سفیران سلامت خانواده در حال اجرا است، افرادی که دارای دست کم هشت کلاس تحصیلات و بیش از 18 سال سن باشند با کمک بهورزان در مناطق روستایی و مراقبین سلامت در شهرها، با آموزش و دریافت مفاهیم آموزشی مجموعه کتاب های خودمراقبتی در موضوعاتی نظیر خودمراقبتی در ناخوشی های جزئی، خطرسنجی سکته های قلبی و مغزی، سبک زندگی سالم و خودمراقبتی هفته به هفته بارداری، ضمن ارتقای دانش سلامت فردی، برای انتقال این آموزه ها به خانواده نیز توانمند می شوند و سفیر سلامت خانواده خود می شوند. لازم به توضیح است در خانوارهایی که افراد واجد شرایط برای سفیر شدن نداشته باشند از سفیر سلامت افتخاری برای این منظور استفاده می شود.

با گذشت حدود چهار سال از ابلاغ این برنامه هم اکنون در استان فارس موفق به ارائه آموزش به 401 هزار و 330 سفیر سلامت شده ایم، به این معنی که 38.6 درصد خانوارهای استان فارس دارای سفیر سلامت خانواده هستند.

در همین راستا یکی ار برنامه هایی که در حوزه برنامه خود مراقبتی فردی در حال اجراست تشکیل گروه های خودیار توسط بهورزان و مراقبین سلامت در خانه های بهداشت و پایگاه های سلامت است. بر این اساس افرادی که دغدغه بهداشتی مشترکی دارند توسط بهورزان و مراقبین سلامت شناسایی شده و به هم معرفی می شوند تا بتوانند برای رفع مشکل بهداشتی خود به صورت داوطلبانه و مشارکتی اقدام نمایند. این گروه ها در حیطه هایی نظیر بیماری دیابت، فشارخون بالا، افسردگی و کم تحرکی فعالیت دارند.

با توجه به اهمیت آموزش در گروه همسالان، با همکاری سازمان آموزش و پرورش و همچنین مدیریت سلامت خانواده، جمعیت و مدارس در معاونت بهداشت دانشگاه، کوشیده ایم از طریق برنامه سفیر سلامت دانش آموزی، دانش آموزان در حیطه های مرتبط با سلامت خود توانمند شوند تا این سفیران سلامت که تا کنون تعداد آن ها در فارس از مرز 250 هزار دانش آموز در سه مقطع تحصیلی گذشته، بتوانند علاوه بر مراقبت بیشتر از سلامت فردی، همسالان خود را در این عرصه توانمند سازند. فرآیند انتخاب این سفیران نیز با توجه به علاقه خود دانش آموزان و توانایی های آنان در انعکاس مفاهیم آموزشی صورت می گیرد.

در خودمراقبتی سازمانی نیز هدف توانمند کردن افراد شاغل و ایجاد محیط های کاری سالم است که این برنامه هم اکنون در کارگاه ها، کارخانه ها، سازمان های دولتی و غیردولتی بالای 20 نفر شاغل، در حال انجام است؛ بدین صورت که شورایی با عنوان شورای ارتقای سلامت در آن سازمان ایجاد می شود و با توجه به نیازسنجی سلامت صورت گرفته در سازمان، با اولویت هایی نظیر معضل کم تحرکی، چاقی، بی انگیزگی شغلی یا افسردگی، برای آن مجموعه برنامه عملیاتی تدوین و اجرا می شود.

خودمراقبتی اجتماعی، دیگر محور فعالیت های گروه آموزش و ارتقای سلامت دانشگاه است. هدف از این رویکرد، توانمندسازی جوامع مختلف شهری و روستایی برای توسعه محیط‌های سالم است. برای تحقق این هدف، شوراهای اسلامی شهری و روستایی و شورایاری‌ها می‌توانند نقش مهمی در جلب مشارکت اجتماع برای کنترل بر عوامل تعیین کننده سلامت داشته باشند. ایجاد فضای سبز، تجهیز مناطق مختلف به وسایل ورزشی برای مبارزه با معضل کم تحرکی یا اعتیاد و یا احداث پل هوایی برای کاهش معضل سوانح ترافیکی، از نمونه برنامه های عملیاتی انجام گرفته در استان است.

یکی دیگر از مجموعه برنامه های خودمراقبتی به منظور افزایش سواد سلامت مردم و توانمندسازی افراد جامعه، برنامه خودمراقبتی جوانان است. گروه هدف در این برنامه شامل گروه های سنی 18 تا 29 ساله است که در مراکزی نظیر دانشگاه ها، حوزه های علمیه، پایگاه های مقاومت بسیج، خانه های بهداشت و پایگاه های سلامت، جوانان علاقه مند شناسایی و آموزش های لازم برای توانمندسازی آنان در حوزه های سلامت و مباحث خودمراقبتی به مدت 6 ساعات آنان ارائه می شود. هم اکنون 29 هزار و 545 جوان در استان فارس، در این طرح سهیم شده و آموزش های لازم به آنان ارائه شده است.

با توجه به نقش نهادها و سازمان های مردمی در انتقال مفاهیم آموزشی در جامعه، آیا واحد آموزش سلامت برای برقراری ارتباط با این نهادها نیز برنامه ای داشته است؟

سفیران سلامت محله (داوطلبان سلامت) نماد مشارکت جامعه در رسیدن به اهداف بهداشتی بوده و همواره در تمامی موضوعات مرتبط با سلامت جامعه یار و یاور بهورزان و مراقبان سلامت در مراکز و پایگاه های بهداشتی و خانه های بهداشت بوده اند و در مسیر ارتقای سلامت جامعه تلاش کرده اند. علاوه بر این هر سازمان و اداره یک نفر داوطلب متخصص اداره دارد که مفاهیم و آموزش های بهداشتی را که آموزش دیده است به کارکنان سازمان خود انتقال می دهد. همچنین گروه آموزش و ارتقای سلامت از سال 1393 اقدام به تشکیل کانون دانشجویی آموزش سلامت کرده است که هم اکنون بیش از 300 عضو دارد. استفاده از ظرفیت های دانشجویی و استفاده از خلاقیت های نسل جوان برای آموزش و اجرای پویش ها و برپایی نمایشگاه های سلامت از اهداف تشکیل این کانون بوده است.

با گسترش پویش های سلامت محور در مجموعه وزارت بهداشت به دلیل کارایی آنها در افزایش مشارکت اجتماعی برای ارتقای سلامت شخصی و عمومی، گروه آموزش و ارتقای سلامت در این زمینه چه اقداماتی انجام می دهد؟

در سال های اخیر مجموعه وزارت بهداشت کوشیده تا با اطلاع رسانی و حساس سازی عمومی نسبت به سلامت، مردم را بیش از گذشته در سلامت خود سهیم سازد و یکی از برنامه هایی که منجر به این هدف می شود، راه اندازی پویش های سلامت محور با تلاش برای جلب مشارکت عمومی است که اغلب با تعریف یک گروه هدف و تلاش برای اطلاع رسانی به کمک رسانه های اجتماعی اجرا می شود.

امسال یکی از بهترین نمونه های این پویش ها بر محور اطلاع رسانی پیرامون بیماری فشارخون بالا در کشور به اجرا درآمد که دستاوردهای موفقی به همراه داشت.

پویش ملی تشخیص و پیشگیری از سرطان پستان و پویش پیشگیری از پوکی استخوان نیز از دیگر نمونه های در حال اجرای این برنامه با همکاری گروه پیشگیری و کنترل مبارزه با بیماری های غیرواگیر است.

در این راستا در گروه آموزش و ارتقای سلامت تلاش می شود تا با توجه به گروه هدف تعیین شده، به کمک واحدهای زیرمجموعه، دیگر سازمان ها، نهادهای مردمی، رسانه ملی و موثرترین ابزارها و قالب های رسانه ای بر حسب موضوع پویش، هدف موردنظر پیگیری و عملیاتی شود.

مهم ترین روش های ارتباط گیری شما با مخاطبان عمومی جامعه چگونه است؟

با تشکیل کمیته رسانه شامل گروه آموزش و ارتقای سلامت، معاون فنی معاونت بهداشت و مدیریت روابط عمومی دانشگاه، با تعریف محورهای موردنیاز آموزشی، موثرترین روش های ارتباط گیری و کارآمدترین قالب های رسانه ای نظیر تبلیغات محیطی، شیوه های دیجیتالی، آموزش در رسانه ملی و رسانه های اجتماعی معتبر، تبلیغات نوشتاری یا تصویری نظیر پوستر، پمفلت، بیلبورد، موشن گرافی ها و دیگر اشکال، بررسی و با برنامه ریزی و ارتباط گیری با نمایندگان گروه های هدف، انتشار می یابد.

آیا در مورد برخی مطالب غیرواقعی که در رسانه ها، به ویژه فضای مجازی انتشار می یابد نیز اقدامی صورت گرفته است؟

در این گروه تلاش شده تا با انتشار مفاهیم آموزشی معتبر با نام دانشگاه، مخاطبان از منابع معتبر علمی بهره مند شوند، همچنین با تشکیل گروه های آبشاری در سراسر استان به کمک کارشناسان سلامت و بهورزان، کوشیده ایم تا مطالب معتبر، به ویژه در صورت وقوع بحران های مرتبط با سلامت، با سرعت بیشتری انتشار یافته و به دست مخاطبان برسد.

رسانه ملی و اصحاب رسانه نیز از ظرفیت های بسیار خوب در این زمینه هستند که همواره ما را در موفقیت دستیابی به این هدف یاری کرده و امیدواریم تعامل ها در این زمینه تقویت شود تا شاهد افزایش دانش سلامت عمومی و مقابله با انتشار مطالب و اطلاعات غلط در جامعه باشیم.

چرا که مهم ترین راهکار مبارزه با شایعاتی که گاه سلامت عمومی را به خطر می اندازد، افزایش سواد سلامت و توانمندسازی عمومی در این زمینه است.

همچنین در این زمینه نیازسنجی سلامت جامعه هر دو سال یک بار در سطح روستا و شهر با مشارکت بهورزان در خانه های بهداشت و مراقبان سلامت در مراکز خدمات جامع سلامت شهری در قالب سه تیم سلامت، معتمدان محلی و گروه های مردمی انجام می شود و در نهایت پس از استخراج چهار اولویت سلامت هر منطقه آموزش های لازم ارائه می شود تا با پیگیری این محورها، گامی موثر در ارتقای سلامت عمومی جامعه برداشته شود.

پایان