یکی از دستاوردهای طرح تحول نظام سلامت، افزایش دسترسی جمعیت به خدمات بهبود تغذیه است. در همین راستا 85 کارشناس تغذیه در مراکز خدمات جامع سلامت تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی شیراز مشغول به کار شدند.

 

از مهمترین اهداف استقرار کارشناسان تغذیه در مراکز خدمات جامع سلامت می توان به افزایش دسترسی جمعیت تحت پوشش به خدمات بهبود تغذیه، پیشگیری و کنترل انواع سوء تغذیه (چاقی، لاغری، کوتاه قدی و کمبود ریزمغذی ها)، ارتقای سواد تغذیه ای جامعه، اصلاح الگوی تغذیه جامعه مراجعان، بهبود و ارتقای شاخص های سلامت تغذیه ای جامعه با گسترش مداخلات جامعه محور، پیشگیری و کنترل عوامل خطر تغذیه ای بیماری های غیرواگیر شایع، ارائه خدمات مشاوره تغذیه و تنظیم رژیم غذایی اشاره کرد. 

در بخش نخست با چهار محور اصلی خدمات کارشناسان تغذیه در مراکز خدمات جامع سلامت آشنا شدیم.

در بخش دوم نیز با دیگر برنامه های گروه بهبود تغذیه جامعه معاونت بهداشت آشنا می شویم.

برنامه بهبود تغذیه در جامعه زنان روستایی و عشایر

بسیاری از مردم کشور به ویژه در مناطق روستایی روزانـه مقادیر زیـادی غذاهای نشاسته ای مانند نان یا برنج مصرف می کنند و به دلیل گران بودن مواد غذایی پروتئینی و دسترسی کمتر به میوه ها و سبزی ها، سهم این مواد غذایی در سفره های روستاییان اندک است.

همچنین گاهی مشاهده شده خانوارهای کم درآمد روستایی برخی مواد غذایی مثل تخم مرغ را تولید می کنند، اما به جای مصرف توسط افراد خانواده، آنهـــا را می فروشند و در مقابل مـواد غـذایـی کـم ارزش خریداری می کنند، از این رو در بیشتر مناطق روستایی مشکلات تغذیه ای در کودکان، مــادران، نوجوانان و سالمندان بیشتر از مناطق شهری است.

تولید برخی مواد غذایی مثل سبزی ها، طیور و حبوبات به شیوه هایی آسان و در عین حال کم هزینه، در کنار آموزش شیوه تغذیه صحیح به روستاییان به ویژه زنان، می تواند گام بزرگی در بهبود شیوه تغذیه روستاییان و عشایر کشور باشد. یکی از اهداف هفده گانه توسعه پایدار، «پایان دادن به گرسنگی، دستیابی به امنیت غذایی و تغذیه بهتر و ترویج کشاورزی پایدار» است و یکی از مصوبات شورای عالی سلامت و امنیت غذایی، «برنامه بهبود تغذیه با هدف اصلاح الگوی غذایی خانوارهای روستایی و عشایری با محوریت زنان» است که از سال 97 با همکاری مشترک دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و وزرات کشاورزی برای اصلاح الگوی غذایی خانوارهای روستایی و ایجاد باغچه های خانگی با تاکید بر تولید محصول سالم اجرا می شود.

از سویی افزایش شیوع بیماری های غیرواگیر در مناطق شهری و روستایی کشور به دلیل مصرف زیاد قند، نمک و چربی، غذاهای چرب و سرخ شده، مصرف بی رویه فست فودها، مصرف کم سبزی و میوه و دریافت ناکافی فیبر غذایی و همچنین دستیابی به هدف بهبود تغذیه و امنیت غذایی و ترویج کشاورزی پایدار ضرورت برنامه بهبود تغذیه بـا هــدف اصــلاح الـگـوی غذایی خانوارهای کشور را تأیید می کند که در همین راستا آموزش ها و پیگیری های لازم برای کاشت سبزی در گلدان در مناطق شهری نیز انجام می شود.  

اهداف برنامه بهبود تغذیه در جامعه زنان روستایی و عشایر شامل ترویج فرهنگ تغذیه سالم در بین زنان روستایی و عشایری، ترویج تولید در باغچه های خانگی با موضوع سبزی و صیفی و تولید مرغ و تخم مرغ خانگی در بین زنان روستایی و عشایری، ارایه مشاوره های لازم برای ترویج الگوی غذایی سالم، بهبود وضعیت تغذیه زنان و خانوارهای روستایی و تولید محصول سالم و ایجاد سایت باغچه های خانگی از جمله اهداف بینابینی برنامه است. آموزش تولید مواد غذایی با شیوه های آسان و عملی و در عین حال سالم و بهداشتی به زنان، نخستین گام در اصلاح الگوی غذایی خانوارهای روستایی است.

در راستای اجرای این برنامه در سال 1400 اقدامات زیر از سوی گروه بهبود تغذیه دانشگاه علوم پزشکی شیراز انجام شده است:

1- برگزاری 80  نشست  مشترک کارشناسی در حوزه های بهداشت و کشاورزی

2- آموزش پنج هزار و 349 نفر از زنان روستایی به صورت چهره به چهره با رعایت فاصله فیزیکی و آموزش 16 هزار و 894 از زنان روستایی و عشایر از طریق گروه های مجازی در زمینه تغذیه سالم و نکات تغذیه ای در پیشگیری و درمان بیماری کووید-19

3- تشکیل 383 گروه مجازی مشترک با عضویت 17 هزار و 872 نفر از زنان روستایی و عشایر، بهورزان و تسهیلگران روستایی

4- به اشتراک گذاری هزار و صد مطلب آموزشی در گروه های مجازی در زمینه تغذیه سالم و نکات تغذیه ای در پیشگیری و درمان بیماری کووید-19

5- ایجاد 67 باغچه فعال با حمایت مالی جهاد کشاورزی شامل تامین بذر و آفتکش و ایجاد هزار و 466 باغچه فعال بدون حمایت مالی جهاد کشاورزی و راه اندازی با هزینه های شخصی افراد برای تولید محصولات سالم با نظارت و آموزش دو سازمان

در سال 1401 نیز با تشکیل کمیته های استانی و شهرستانی و تنظیم برنامه عملیاتی، این برنامه در تمام حوزه تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی شیراز در حال اجرا است. 

«مریم مهارت»، مدیرگروه بهبود تغذیه جامعه معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شیراز