همگام با پویش ملی سلامت (20 آبان تا 30 دی 1402)؛
ژنتیک چه نقشی در ابتلا به دیابت دارد؟
دیابت یکی از بیماری های رایج در همه جوامع است و متاسفانه هر ساله سن افراد مبتلا به این بیماری کاهش می یابد. از دغدغه های والدین مبتلا به این بیماری این است که خطر آن با چه احتمالی فرزندشان را تهدید می کند و همچنین نقش ژنتیک در ابتلا به دیابت تا چه میزان جدی است؟
عوامل موثر بر ابتلا به دیابت چیست؟
عوامل ژنتیکی (وراثتی) و عوامل اکتسابی (محیطی) در ابتلا به هر دو نوع دیابت ۱ و ۲ با وجود تفاوت هایی که دارند، موثرند. نمی توان نقش هیچ کدام از این دو مورد را پررنگ تر دانست و یا گفت وجود یکی از این دو مورد برای ابتلا به دیابت کافی است. برای اثبات این ادعا می توان به این موضوع اشاره کرد که اگر فقط ژنتیک در ابتلا به دیابت موثر بود، اگر یکی از دوقلوهای همسان مبتلا به دیابت می شد، به طور قطع دیگری نیز مبتلا می گردید، در حالی که این گونه نبوده و بر اساس تحقیقاتی که انجام شده این درصد در دیابت نوع یک، بین ۴۰ تا ۶۰ درصد و در دیابت نوع دو، بین ۶۰ تا ۹۰ درصد است. به این معنی که اگر یکی از دو قلوهای همسان مبتلا به دیابت نوع یک باشد، در حدود ۵۰ درصد دیگری نیز به این بیماری مبتلا می شود و این نشان دهنده نقش عوامل محیطی در ابتلا به دیابت است .
تاثیر ژنتیک بر دیابت نوع ۱
در بیشتر موارد لازم است ژن های مربوط به دیابت نوع یک، از هر دو والد (هم پدر و هم مادر)، به ارث برسد. دیابت نوع یک، به طور ژنتیکی در سفید پوستان بیش از سایرین دیده شده است. البته همان طور که گفتیم عوامل محیطی نیز نقش به سزایی در ابتلا به دیابت نوع یک دارند که می توان به تعدادی از آنها مانند آب و هوای سرد، برخی ویروس ها و شروع زودهنگام تغذیه تکمیلی کودک اشاره کرد.
تاثیر ژنتیک بر دیابت نوع ۲
در دیابت نوع 2 هم تاثیر عوامل ژنتیکی و هم تاثیر عوامل محیطی از دیابت نوع یک بیشتر است، به طوری که همان طور که قبل تر اشاره شد، میزان هماهنگی دیابت شیرین نوع ۲ در دو قلوهای همسان بین ۷۰ تا ۹۰ درصد است. اگر در بین اعضای خانواده، فردی مبتلا به دیابت نوع ۲ است، سایر افراد خانواده در معرض خطر جدی ابتلا به دیابت هستند (تاثیر ژنتیک) و باید به طور سالیانه چکاب شوند، همچنین افرادی که از رژیم غذایی با چربی و کربوهیدرات زیاد و فیبر کم استفاده می کنند و تحرک بدنی کمی در طول روز دارند نیز در معرض ابتلا هستند.
چاقی و اضافه وزن، مصرف چربی زیاد و فیبر کم، کم تحرکی، سابقه دیابت بارداری، استفاده زیاد از فست فود و رژیم غذایی غربی، از جمله عوامل محیطی هستند که در ابتلا به دیابت نوع ۲ نقش دارند.
«محسن ایزدی» کارشناس بیماری های غیرواگیر معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شیراز