سرطان «سرویکس» (Cervix) یا دهانه رحم هنگامی اتفاق می افتد که سلول های غیر طبیعی در دهانه رحم، یعنی در بخش پایینی رحم، تولید می شود و گسترش می یابد؛ یکی از موارد قابل توجه درباره سرطان دهانه رحم این است که نوعی ویروس بیشتر موارد آن را ایجاد می کند و در صورت تشخیص به موقع، تا حد زیادی معالجه پذیر است.

سرطان دهانه رحم چهارمین سرطان شایع زنان و هفتمین سرطان شایع در بین هر دو جنس در جهان است؛ سرطان دهانه رحم مهم ترین علت مرگ ناشی از سرطان در کشورهای در حال توسعه به شمار می رود و در اکثر موارد در مراحل بسیار پیشرفته تشخیص داده می شود.

اگرچه در حال حاضر میزان بروز سرطان دهانه رحم در ایران پایین است، اما به نظر می رسد بروز آن در سال های آینده افزایش یابد.

عوامل خطر سرطان دهانه رحم و راه های پیشگیری از آن  

ابتلا به عفونت ویروس پاپیلومای انسانی(HPV) مهم ترین علت شناخته شده سرطان دهانه رحم است؛ زیرگونه های 16 و 18 شایع ترین انواع مرتبط با سرطان دهانه رحم به شمار می رود، به همین دلیل انجام تست های تشخیصی عفونت HPV و واکسیناسیون بر ضد این ویروس به عنوان روش های نوین و اثربخش برای پیشگیری از سرطان دهانه رحم شناخته شده است.

امروزه با توجه به سیر شناخته شده بیماری و معرفی روش های نوین تشخیصی می توان از بروز سرطان دهانه رحم پیشگیری کرد.

عوامل خطر سرطان دهانه رحم

·         آغاز فعالیت جنسی در سنین پایین

·         سطح اجتماعی و اقتصادی پایین

·         زایمان

·         مصرف سیگار

·         شرکای جنسی متعدد

·         ویروس نقص ایمنی انسانی(HIV)

·         استفاده از داروهای سرکوب کننده ایمنی

·         عوامل تغذیه ای

·         قرص های ضد بارداری خوراکی

مهم ترین توصیه های خودمراقبتی برای پیشگیری از سرطان دهانه رحم

·         داشتن تنها یک شریک جنسی

·         پرهیز از نزدیکی جنسی در سنین پایین

·         جلوگیری از ابتلا به بیماری های آمیزشی

·         پرهیز از مصرف سیگار و دخانیات

·         رعایت بهداشت جنسی

·         استفاده از کاندوم حین نزدیکی

·         درمان عفونت های رحمی

·         پرهیز از مشروبات الکلی

·         مصرف زیاد میوه و سبزی

·         داشتن فعالیت بدنی منظم

مهم ترین نشانه های سرطان دهانه رحم

·         خونریزی غیر طبیعی ناحیه تناسلی پس از نزدیکی جنسی، در فواصل دوره های قاعدگی و پس از یائسگی

·         ترشحات بد بوی ناحیه تناسلی (تومورهای بزرگ می تواند دچار عفونت شده و ترشحات غیر طبیعی ناحیه تناسلی ایجاد کند که گاهی دارای بوی نامطبوع است؛ گاهی ممکن است این ترشحات پیش از بروز خونریزی غیر طبیعی بروز یابد.

·         درد هنگام نزدیکی جنسی

علاوه بر علائم بالا، سرطان دهانه رحم ممکن است طیفی از علائم زیر را نیز داشته باشد:

ü بدون علامت: سرطان دهانه رحم تا زمانی که پیشرفت نکرده در اغلب زنان بدون فعالیت جنسی، بدون علامت است.

ü دردهای لگنی: در موارد بسیار پیشرفته دردهای لگنی در اثر فشار تومور به اندام های مجاور و یا درگیری پارامترهای رحم ایجاد می شود.

ü علائم فیستول: به ندرت خروج ادرار یا مدفوع از واژن به سبب فیستول ناشی از رشد تومور در موارد پیشرفته از علائم بیماری است.

مهم ترین توصیه های خودمراقبتی برای تشخیص زودهنگام سرطان دهانه رحم:

·         علایم سرطان دهانه رحم را بشناسیم و اگر علایم مشکوک را داشتیم به مرکز خدمات جامع سلامت  مراجعه کنیم.  

·         در برنامه تشخیص زودهنگام و غربالگری سرطان دهانه رحم مشارکت فعال داشته باشیم.

شیوه های تشخیص زودهنگام و غربالگری سرطان دهانه رحم

·         انواع روش ها برای تشخیص زودهنگام و غربالگری سرطان دهانه رحم به کار می رود؛ از جمله روش های غربالگری عبارت است از: پاپ اسمیر، تست همزمان HPV و پاپ اسمیر که با توجه به دقت بالای تشخیص تست HPV برای غربالگری سرطان دهانه رحم، در ایران این تست به عنوان روش غربالگری انتخاب شده است.

·         افرادی که بر اساس نشانه ها به عنوان افراد پرخطر شناسایی می شوند، نیاز به ارزیابی های تخصصی و انجام کولپوسکوپی و در صورت لزوم نمونه برداری دارند، با بررسی آزمایشگاهی و پاتولوژی بر روی نمونه بافتی، تشخیص سرطان داده می شود.

درمان سرطان دهانه رحم

روش های درمانی برای این نوع سرطان شامل عمل جراحی، پرتودرمانی و شیمی درمانی است؛ پس از پایان درمان ها، بیمار به فواصل هر 3 تا 6 ماه با معاینه بالینی و اقدامات تشخیصی پیگیری می شود تا اگر در این بررسی ها، نشانه هایی از عود بیماری وجود داشت، درمان های لازم انجام شود.

·         بهترین راه کاهش خطر سرطان دهانه رحم، رعایت شیوه زندگی سالم، انجام مراقبت های معمول مانند معاینه های دوره ای و در صورت نیاز اقدامات غربالگری به ویژه در افراد پرخطر است.

دکتر «زهرا خسروی زادگان»، کارشناس پیشگیری و مبارزه با بیماری های غیرواگیر معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شیراز